EKLER
Türkçe dil bilgisi kurallarına göre ekler, kelimelere çeşitli anlamlar kazandırmak, cümlede farklı görevlerde kullanmak ve dilin akıcılığını sağlamak amacıyla kullanılan unsurlardır. Ekler, kelimelerin köklerine ya da gövdelerine eklenir ve dil bilgisel işlevleri yerine getirir.
1. EKLERİN SINIFLANDIRILMASI
Ekler iki ana gruba ayrılır:
A. Yapım Ekleri
Yapım ekleri, bir kelimenin anlamını değiştiren ve ondan yeni bir kelime türeten eklerdir. Yapım ekleri eklendiği kelimenin türünü (isim, fiil) de değiştirebilir.
Örnekler:
• “Gül” → “Güllük” (isimden isim türetme)
• “Bil” → “Bilişim” (fiilden isim türetme)
• “Gör” → “Görü” (fiilden isim türetme)
Türleri:
• İsimden İsim Türeten Ekler: -lik, -ci, -siz, -ce vb.
• örn: “Ev → Evlik”, “Su → Susuz”
• İsimden Fiil Türeten Ekler: -le, -se vb.
• örn: “Taş → Taşla”, “Cam → Camla”
• Fiilden İsim Türeten Ekler: -im, -ma, -iş vb.
• örn: “Koş → Koşma”, “Oku → Okuma”
• Fiilden Fiil Türeten Ekler: -tır, -n, -ış vb.
• örn: “Bil → Bildir”, “Duy → Duyul”
B. Çekim Ekleri
Çekim ekleri, kelimenin anlamını değiştirmez. Onun cümledeki görevini belirler ve dilbilgisel ilişkiler kurar.
Türleri:
1. İsim Çekim Ekleri:
• Hal ekleri (İlgi durumu ekleri): -i, -e, -de, -den
• örn: “Ev → Evi, Eve, Evde, Evden”
• Tamlayan eki: -ın, -in
• örn: “Evin kapısı”
• Çokluk eki: -ler, -lar
• örn: “Çocuklar, Kitaplar”
• İyelik ekleri: -im, -in, -i, vb.
• örn: “Kitabım, Kitabın, Kitabı”
• Eşitlik eki: -ce, -ca
• örn: “Çocukça, Kadınca”
2. Fiil Çekim Ekleri:
• Kip ekleri (Zaman ve dilek ekleri): -di, -ecek, -miş vb.
• örn: “Geldi, Gidecek, Görmüş”
• Şahıs ekleri: -m, -n, -k vb.
• örn: “Geldim, Gittin, Gidiyoruz”
• Olumsuzluk eki: -ma, -me
• örn: “Gelme, Gitme”
• Ek-fiil: -dir
• örn: “O öğrencidir.”
2. EKLERİN YAZIMI İLE İLGİLİ KURALLAR
• Eklerin yazımı kelimenin son harfine bağlıdır:
• Ünlü uyumuna dikkat edilerek yazılır: Kitaplar, kediler, çocukluk.
• Ünsüz sertleşmesine dikkat edilir: Kitaptan, ağaçta.
• Bazı ekler kesme işaretiyle ayrılır:
• Özel isimlere gelen ekler: Ankara’ya, Mehmet’in.
• Kısaltmalara gelen ekler: TBMM’nin, TV’de.
• Ek-fiilin bitişik yazımı:
• Ek-fiil genellikle isim ve sıfat tamlamalarında bitişik yazılır: Okuyandım, mutluymuş.
Bu anlatım, ekleri doğru anlamanızı ve cümlelerde doğru bir şekilde kullanmanızı sağlar. Örneklerle konuyu pekiştirerek öğrendiklerinizi pratik yapabilirsiniz!
