TİYATRO TERİMLERİ
Adapte: Başka bir dilde yazılmış tiyatro eserini, yer adları, şahıs adları, deyimleri, gelenek ve görenekleriyle yerli hayata uygulayarak çevirme; uyarlama.
Adaptasyon: Oyunun adapte edilmesi, uyarlanmasına denir.
Aksesuar: Tiyatro sahnesinde kullanılan her türlü eşya.
Aksiyon: Oyunda meydana gelen olaylar. Genel anlamıyla hareket.
Aktör: Erkek tiyatro sanatçısı.
Aktris: Kadın tiyatro sanatçısı.
Akustik: Tiyatro, konser salonu ve benzeri kapalı yerlerin, sesleri bozmadan yansıtabilme özelliği.
Antik tiyatro: Eski Yunan tiyatrosu
Darülbedayi: İstanbul Şehir Tiyatrosunun eski adı. Darülbedayi 1914’te kurulmuştur.
Dekor: Tiyatroda oyununda sahnede bulunan her türlü eşya, sahne düzeni
Diksiyon: Güzel, düzgün ve etkili konuşma demektir. Kelimelerin telaffuzlarına, vurgularına ve duygularına uygun bir şekilde kullanılmasıdır.
Diyalog: İki kişi arasında karşılıklı konuşma.
Döşeme: Türk Halk Edebiyatında “başlangıç” karşılığı kullanılan bir kelime.
Dramatize etmek: Bir olayı, duyguyu, düşünceyi canlandırarak anlatmak; acıklı bir hale sokmak.
Dublör: Tiyatroda ve sinemada oyuncuların herhangi bir aksilikte oynayamayacağı durumda onun yerine oynayacak yedek oyuncu.
Entrika: Roman, hikâye ve tiyatro türlerinde, olayların okuyucuda ya da seyircide merak uyandıracak şekilde birbirine dolanması.
Epizot: Bir hikâyede asıl olaya karışan ikinci derecede önemli bir olay.
Fars (Farce): Komedinin, sanat yönü az, kaba bir türü. Eskiden tiyatrolarda perde arası gösterisiydi, sonra bağımsız olmuştur.
Fasıl: Tiyatroda perde karşılığı kullanılmıştır.
Feeri: Masalların tiyatro sahnesinde dramatize edilmesinden, cinlerin perilerin de rol aldığı bir tiyatro türü.
Grotesk: Gülünç, güldürücü.
Jest: Tiyatro sahnesinde, sanatçıların bütün el, kol, ayak ve benzeri beden hareketleri.
Kabare tiyatrosu: 1960 yılından sonra Türk tiyatrosunda görülmeye başlayan bir tiyatro türüdür. Daha çok güncel konuları iğneleyici, taşlayıcı biçimde ele alan skeçlerin oynandığı, monologların, şarkıların ve şiirlerin söylendiği küçük tiyatro. Haldun Taner’in Devekuşu Kabare Tiyatrosu uzun yıllar devam etmiştir.
Kanto: Tanzimat Dönemi’nde Türk sahnesinde azınlık aktrislerce başlatılan oyunlu ve neşeli şarkılar. Bu gösteriler sırasında söylenen şarkılar.
Koro: Erkek ve kadın sanatçılardan oluşan şarkıcı topluluğudur.
Kostüm: Tiyatroda sanatçıların giydiği, oyuna uygun kıyafet.
Kulis: Tiyatroda, sanatçıların hazırlandığı, sahne zamanını beklediği, sahnenin arkasında bulunan kısım; sahne arkası.
Maket: Tiyatroda dekor taslağı.
Makyaj: Sanatçıların yüzlerinde boya ve başka maddelerle yapılan değişiklikler.
Mimik: Bir duygu veya düşüncenin kaş, göz, ağız, yüz hareketleriyle anlatılması.
Mizansen: Bir tiyatro eserinin sahneye konması, sahneye göre düzenlenip uygulanması.
Monolog: Tek kişinin konuşması. Oyuncunun kendisiyle konuşması.
Muhavere: Konuşma. Tiyatro, roman, hikâye, fabl, röportaj ve benzeri türlerde kahramanların konuşmaları.
Pandomim: Sessiz hareket. Sessiz hareketler, jestler, yüz ifadeleri ve kostümler yoluyla duyguları, düşünceleri, tutkuları anlatmaya yarayan tiyatro çeşidi.
Perde: Tiyatro eserinde bir perdenin açılmasından, kapanmasına kadar geçen bölüm.
Piyes: Tiyatro eseri için kullanılır.
Reji: Sahneye koyma ve yönetme işi.
Rejisör: Sinema ve tiyatroda, eserin sahneleninceye veya seyirci önüne koyan, yöneten kişi.
Repertuvar: Opera, operet ve tiyatro topluluklarının bir oyun mevsiminde gösterecekleri eserlerin listesi.
Rol: Opera, operet, tiyatro ve benzeri sahne sanatlarında, oyuncuların eser kişilerini sahnede canlandırmaları.
Rövü (revü): Tiyatroda oyundan önce gösterilen müzikli ve danslı oyun.
Sahne: Tiyatro. Tiyatro sahnesi. Tiyatro eserinde bir perdelik bölümün, dekor bakımından değişik olan küçük kısımları. Bir perdelik bölüm içinde, kişilerin girip çıkmasıyla değişen topluluk, meclis. Yapılarına göre tiyatro sahneleri şunlardır: sabit sahne, döner sahne, asansörlü sahne.
Sahne eseri: Tiyatro eseri, piyes.
Senaryo: Tiyatro ve sinemada yazılı metin.
Suflör: Tiyatroda, kuliste durarak sözlerini unutan oyunculara sözlerini hatırlatan kişi.
Tablo: Tiyatro eserlerinde, perdeden daha küçük bölümlerin her biri.
Takım: Orta oyununda kişiler, rol alan bütün sanatçılar.
Temaşa: Gösteri, tiyatro.
Temsil: Bir tiyatro eserinin oynanması.
Tirat: Sahnede kişilerin birbirlerine karşı söyledikleri uzun sözler .
Tirajik: Korku, sıkıntı, heyecan veren veya korkunç, kötü, sonu ölümle neticelenen olaylar.
Trajikomik: Hem acı, hem gülünç olayların anlatıldığı tiyatro.
Tuluat: Doğaçlama oynanan tiyatro türlerinden biridir. Sanatçılar, oynadıkları eserin konusuna bağlıdırlar; ama oyundaki sözleri içlerinden geldiği gibi söylerler. Yazılı esere uymak mecburiyetleri yoktur. Tuluat tiyatrosunun kurucusu Kavuklu Hamdi’dir.
Vodvil: Hareketli, eğlenceli bir konuya dayanan, şarkılara da yer verilen hafif güldürü.
Virtüöz: Üstün bir tekniği, yorum gücü ile ustalık düzeyine erişmiş oyuncu.
