EDAT (İLGEÇ)

Edatlar, Çeşitleri, Özellikleri ve Örnekler

Yalnız başına anlamları olmayan, başka kelimelerle öbekleşerek değişik ve yeni anlam ilgileri kuran, birlikte kullanıldıkları kelimelere cümlede anlam ve görev kazandıran kelimelere edat denir.

Edatlar tek başlarına anlam ifade etmezler; ancak cümlede anlam kazanır veya sadece diğer kelimelere anlam katarlar. Bazı edatların anlamı anlam ilgisi kurduğu kelimeye veya cümleye göre değişebilir.

gibi, göre, ile, yalnız, ancak, için, kadar, tek, denli, -e doğru, -e kadar, -e karşın, -e karşı,  -e değin, -e rağmen, -e dek, -den dolayı, -den başka,

UYARI: Edatlar cümlelerde tek başlarına kullanıldığı gibi başka bir sözcük ile “sıfat öbeği, zarf öbeği ve yüklem öbeği” kurabilirler.

Edatların Kurdukları anlam ilgileri:

Gibi:

Annem senin gibi düşünmüyor. (benzerlik)

Çantayı kaptığı gibi fırladı. (tezlik)

Seni unutmayacak gibi. (olasılık tahmin)

Saat üç gibi arayacakmış. (dolaylarında)

Kadar:

Bu iş akşama kadar bitmez. (süre, zaman)

Her şey buraya kadarmış. (süre, sınır)

Kimse senin kadar güzel pasta yapamaz. (karşılaştırma)

Tilki kadar kurnaz olacaksın. (benzetme)

Pazara çıkarken yanıma 100 lira kadar para alırım. (yaklaşık olarak)

İçin:

Ders çalışmak için odasına çekildi. (amaç)

Senin için kimse kötü bir şey söyleyemez. (hakkında)

Sen benim için solmayan bir çiçeksin. (bana göre)

Bütün bunlara senin için katlandığımı biliyor musun? (uğruna)

Otobüsü kaçırdığım için geç kaldım. (sebep)

Doktor olmak için çok çalışmalısın. (amaç)

Sanki:

Bu küçük park sanki koca bir ülkeydi. (benzerlik, adeta)

Sanki bu işin sonu iyi bitmeyecek. (tahmin)

Söylediklerim sanki onu etkileyecek de.(inanmama)

Üzere:

Dikkatli kullanmak üzere arabayı alabilirsin. (şartıyla)

Notları çalışmak üzere defterimi aldı. (için, amacıyla)

İle:

Okula bisiklet ile gidip geliyorum. (araç)

Toplantıya babam ile katılacağım. (birlikte)

UYARI: “İle” sözcüğü bazen edat bazen de bağlaç olarak kullanılabilir. İle eş görevli iki kelimeyi bağlıyorsa bağlaçtır. Bağlaç olan ile yerine “,” veya “ve” getirebiliriz.

Yine yaptığı gaflar ile gündem oldu. (edat)

Edat ile bağlaç karıştırılabilir. (bağlaç)

UYARI: “Yalnız, sade, bir, tek, sadece” edatları aynı anlamlarda kullanılabilir.

Burada yalnız sen yoksun. (sadece)

Onu bu durumdan sade o kurtarabilir. (yalnız, tek)

Dünkü derste bir Ahmet yoktu. (sadece, yalnız)

Tek sen misin vatan hasretiyle yanan? (sadece)

Uyarı: Yalnız sözcüğünün yerine “ama” getirebiliyorsa bağlaç olur.

Seninle bir sürü hayallerim vardı yalnız sen gelmedin. (bağlaç)

Uyarı: “Yalnız, sade, bir, tek, sadece” sözcükleri cümle içerisinde edat dışında değişik görevlerde kullanılabilir.

Dedem on yıldır yalnız yaşıyor. (zarf)

Yalnız insanların iletişim kurmakta zorlandığını söylemek yanlış olmaz. (sıfat)

İkimiz de bir boydayız. (sıfat)

Sen de gidince bu davada tek kaldım. (zarf)

Tek kelime söylemeden yüzüme baktı. (sıfat)

Öğretmenler sade bir yaşam sürmeyi sever. (sıfat)

Ancak:

Başarı merdivenlerini ancak çalışarak çıkabilirsin. (sadece)

Bu resim için ancak yüz lira verebilirim. (en fazla)

Sabah yola çıktım ancak gelebildim. (henüz)

Uyarı: Ancak sözcüğü yerine “ama” getirilebiliyorsa “ancak” bağlaçtır.

Seni çok aradım ancak ulaşamadım.

Örnek Soru:

“Televizyon reklamları radyo ile yapılanlardan daha etkili oluyor.”

“İle” sözcüğü, aşağıdaki kullanımlardan hangisinde bu cümledekiyle aynı görev ve anlamdadır?

A) Bugün radyo ile televizyonun hayatımızdaki yeri ve önemi yadsınamaz. (bağlaç)

B) Ona göre ahlâk, düşündüğü ile yaptığı arasındaki benzerliktir. (bağlaç)

C) Sinekli Bakkal ile Tatarcık, Halide Edip’in toplumsal konulu iki romanıdır. (bağlaç)

D) O, deyimleri ve tekerlemeleri ile İstanbul Türkçesinin güzelliğini yansıtmıştır. (edat)

E) Onu en çok ilgilendiren, gazetenin gülmece sayfası ile spor haberleridir. (bağlaç)

ÖSYM

Edatlar Ders Sunumu İçin Tıklayınız