ŞEYHÎ

Mesnevi (Harnâme)	Günümüz Türkçesiyle
1. Bir eşek var idi zaîf ü nizâr Yük elinden katı şikeste vü zâr	Yük çekmekten beli bükülmüş, inlemekte olan zayıf bir eşek vardı.
2. Gâh odunda vü gâh suda idi Dün ü gün kahr ile kısuda idi	Bazen odun, bazen de su çekerdi. Gece ve gündüz eziyet ve sıkıntıda idi.
3. Ol kadar çeker idi yükler ağır Ki teninde tü komamıştı yağır	O kadar ağır yükler taşırdı ki yaralar teninde tüy bırakmamıştı.
4. Arkasından alınca palanı Sanki it artığıydı kalanı	Sırtındaki semeri alınınca sanki kalanı köpek artığıydı.
5. Bir gün ıssı eder himâyet ona Yani kim gösterir inâyet ona	Bir gün sahibi onu gözetti, yani iyilik etti.
6. Aldı palanını vü saldı ota Otlayarak biraz yürüdü öte	Sırtındaki semeri aldı ve çayıra saldı. Eşek otlaya otlaya biraz öteye yürüdü.
7. Gördü otlakta yürür öküzler Odlu gözler ü gerlü göğüzler	Otlakta yürüyen öküzleri gördü. Gözleri ateş gibiydi, göğüsleri dolgundu.
8. Boynuzu bazısının ay gibi Kiminin halka halka yay gibi	Bazılarının boynuzu ay gibi, bazısının da halka halka yay gibiydi.
9. Hâr-ı miskîn eder iken seyrân Kaldı görüp sığırları hayrân	Zavallı eşek çayırda dolaşırken bu sığırları görüp hayran kalıp imrendi.
10. Ne yular derdi ne gam-ı palan Ne yük altında haste vü nâlân	Ne yular derdi vardı ne de palan eziyeti. Hatta yük altında hasta olup inlemek de yoktu.
11. Acebe kalır ü tefekkür eder Kendi ahvâlini tasavvur eder	Şaşar ve düşünceye dalar, kendi durumu gözünün önüne gelir.
12. Bunların başında tâc neden Bize bu fakr u ihtiyâc neden	Bunların başındaki taç neden, bizim bu yoksulluğumuz ve ihtiyacımız neden?
13. Didi bu müşkilimizi itmez hâl Meğer ol bir falan har-ı a’kal	Bu problemimizi ancak çok akıllı falan eşek çözer, dedi.

14. Ol ulu katına bu miskîn har Vardı yüz sürdü didi ey server	O yüce eşeğin huzuruna bu miskin eşek vardı, yere yüz sürdü ve dedi ki, ey önderimiz:
15. Sen eşekler içinde kâmilsin Âkil ü şeyh ü ehl ü fâzılsın	Sen eşeklerin içinde çok olgun, akıllı, bilge, işini bilen ve erdemli birisisin.
16. Bugün otlakta gördüm öküzler Gerüben yürür idi göğüzler	Bugün otlakta öküzler gördüm. Göğüslerini gererek yürüyorlardı.
17. Her birisi semiz ü kuvvetli İçi vü taşı yağlı ve etli	Her birisi semiz ve kuvvetli, içi dışı yağlı, etli ve gürbüz.
18. Niçin oldu bulara erzânî Bize bildir şu tâc-ı sultânî	Niçin bunlara lâyık görüldü şu sultan tacı (boynuz), bize söyle.
19. Yok mudur gökte bizim yıldızımız Ki olmadı yeryüzünde boynuzumuz	Bizim gökte talih yıldızımız yok mudur ki, yeryüzünde boynuzumuz olmadı.
20. Bâr-keşlikte çün biziz fâik Boynuza niçin olmadık lâyık	Yük çekmekte madem biz onlardan üstünüz, boynuza niye lâyık görülmedik?
21. Böyle verdi cevâb pîr eşek Ki ey belâ bendine esîr eşek	Bilge eşek şöyle cevap verdi: Ey belâ bağına tutsak eşek!
22. Bu işin aslına işit illet Anla aklında yok ise kıllet	İyi dinle de bu işin sebebini anla, tabii eğer aklında noksanlık yoksa.
23. Ki öküzü yaradıcak Hallâk Sebeb-i rızk kıldı ol Rezzâk	Yaratıcı (Yüce Allah) öküzü yarattığında, her canlının rızkını veren O, öküzü insanlara rızık vasıtası kıldı.
24. Dün ü gün arpa buğday işlerler Onu otlayıp onu dişlerler	Gece gündüz arpa buğday işlerler, onu otlayıp dişlerler.
25. Çü bular oldu ol azîze sebeb Verdi ol izzeti bulara Çalab	Bunlar o saygın nimetin (ekmeğin) meydana gelmesine sebep olduklarından Tanrı o izzeti, şerefi bunlara verdi.
26. Tâc-ı devlet konuldu başlarına Et ü yağ doldu iç ü taşlarına	Saadet tacı başlarına konuldu, içleri dışları et ve yağ ile doldu.
27. Döndü yüz derd ile zaîf eşek Zâr u dil-haste vü nahîf eşek	Zayıf eşek; inleyen, gönlü hasta, sıska eşek, yüz dert ile döndü.
28. Dedi sehl ola bu işin aslı Çünkü şerh oldu bâb u faslı	Bu işin aslı kolaydır, diye düşündü, çünkü her konu açıklığa kavuşmuştu.
29. Varayın ben de buğday işleyeyin Onda yaylayıp onda kışlayayın	Gideyim ben de buğday işleyeyim, bütün vaktimi onunla geçireyim.
30. Gezerek gördü bir göğermiş ekin Sanki tutardı ol ekin ile kîn	Gezerken yeşermiş bir ekin gördü. Sanki o ekin ile düşmanlığı vardı.
31. Aşk ile değdi girdi işlemeğe Gâh ayaklayu gâh dişlemeğe	Aşk ile gitti ve işlemeye girişti; çiğnedi, dişledi…
32. Yiyerek doydu karnı çağnadı Yuvalandı vü biraz ağnadı	Yiyerek karnı doydu, sesler çıkardı, yerlerde yuvarlandı, debelendi.
33. Başladı ırlayıp çığırmağa Anıp ağır yükün ağırmağa	Başladı bağırıp şarkı söylemeye, taşıdığı ağır yükleri hatırlayıp anırmaya.
34. Çıkarır har çün enkerü’l-asvât Ekin ıssına arz olur arasât	Tabii, eşek seslerin en çirkinini çıkardığı için hadise ekin sahibine belli olur.
35. Ağaç elinde azm-i râh etti Tarlasını göricek âh etti	Elinde sopa yola koyuldu (hemen seğirtti), tarlasının hâlini görünce âh etti.
36. Yüreği sovumadı söğmek ile Ulumadı eşeği döğmek ile	Yüreğinin ateşi sövmek ile sönmedi. Eşeği dövmek ile yetinmedi.
37. Bıçağın çekti kodu ayruğını Kesti kulağını vü kuyruğını	Bıçağını çekti, başka tarafını bıraktı, kulağını ve kuyruğunu kesti.
38. Kaçar eşek acıyarak cânı Dökülüp yaşı yerine kanı	Eşek canı acıyarak, gözyaşı yerine kan dökerek kaçar. (Şöyle der:)
39. Bâtıl isteyi haktan ayrıldım Boynuz umdum kulaktan ayrıldım	Yanlışı isteyerek doğrudan ayrıldım. Boynuz umdum, kulaktan oldum.