NOKTALAM İŞARETLERİ

Nokta ( . )

1. Cümlelerin sonuna konur: 

• Okullar kısa zamanda açılacak.
• Küçük bir gülümseme kalpleri yumuşatmaya yeterlidir.

2. Bazı kısaltmaların sonuna konur: 

• Cad. (cadde), 
• Sok. (sokak), 
• sf. (sıfat), 
• vb. ( ve benzeri)
• Dr. (doktor), 
• Yrd. Doç. (yardımcı doçent), 
• Prof. (profesör), 

3. Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur: 

• 2. soru,
• 5. sokak,  
• II. Mehmet,
• XX. yüzyıl;

Uyarı: Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur: 

• 2, 8 ve 17. maddeler;
• XIII – XIV. yüzyıllar arasında 

4 . Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: 

• 10.10. 2020

UYARI: Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adların­dan önce ve sonra nokta kullanılmaz: 

• 10 Ekim 1920

5. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: 

• Tren 09.15’te kalktı.
• Toplantı 13.00’te başladı.

6. Rakamla yazılan binli ve daha fazla rakamlı sayıların sağdan başlayarak araya nokta konur: 

• 5.245
• 11.256.000

7. Genel ağ adreslerinde kullanılır: 

• http://dersedebiyat.com

8. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır: 

• 6.5=30

Virgül ( , )

1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur:

• Sokakta arabalar, yan yana dizilmiş kamyonetler ve en arkada da bir at arabası duruyordu.
• Tören yerinde herkes yerini almıştı: öğrenciler, öğretmenler, halk, sağlık çalışanları, itfaiye görevlileri…

2. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:

Herkesin uyumasını bekledi, sonra sessizce kapıyı araladı.

Gözlerini karanlığa alıştırmak için çabaladı, önce hiçbir şey göremedi, yavaş yavaş karanlıkta bir siluetin belirmeye başladığını fark etti.

Uyarı: Sıralı cümlelerin birisinde veya her ikisinde virgül varsa sıralı cümleler arasına virgül konmaz, noktalı virgül(;) konur.

3. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan veya anlam karışıklığına sebep olacak cümlelerde özneyi belirtmek için konur:

• Yattığından beri kulağı kapıda olan Huriye Hanım, Merdivenin önüne kadar gelip bekleyen ayak seslerini duyunca iyice heyecanlandı.

4. Cümle içinde ara sözler veya ara cümleler virgül içinde yazılır.

• Ortalıkta çıt çıkmıyordu, her zamanki gibi, yine de evde birilerinin olduğunu umut etti.

5. Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur:

       – Bu sandığın kadar basit bir konu değil, dedi.

6. Ret, kabul ve teşvik bil­diren kelimelerden sonra konur: 

Evet, onu ben söyledim.

Peki, artık gidebiliriz.

7. Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına ko­nur:

Akşam, yine akşam, yine akşam,

Göllerde bu dem bir kamış olsam! (Ahmet Haşim)

8. Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur:

• Toplantı yarına ertelendi, dedi.

9. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelimeler ile, anlam karışıklığı olmaması için, arasına konur.

• Bu, yolda gördüğümüz ihtiyar adama çok benziyor.
• Yaşlı, öğretmenin yanına oturdu.

10. Hitap bildiren kelimelerden sonra konur:

• Efendiler, bilirsiniz ki hayat demek, mücadele, müsademe demektir. (Atatürk)
• Sayın Müdürüm,
• Sevgili Dostlarım,

11. Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır: 

• 14,5
• 26,8

12. Metin içinde art arda gelen zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra konur:

• Akşam tüm cesaretini toplayıp, heyecanını kontrol etmeye çalışarak konuştu.

13. Cümlede özne görevinde bulunan bu, şu, o zamirlerinden sonra konur:

• Bu, benim ilk hatam değildi.
• O, sabah erkenden kalkıp çoktan yola koyulmuştu bile.

14. Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur:

Falih Rıfkı ATAY, Tuna Kıyıları, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1938.

Yazarın soyadı önce yazılmışsa soyadından sonra da virgül konur:

ERGİN, Muharrem, Dede Korkut Kitabı, Ankara, 1958.

UYARI: Zarf-fiilerden sonra virgül kullanılmaz.

• Arkadaşımın çantasını alıp çıkacağım.
• Çocuk okula koşarak gidiyordu.

UYARI: Metin içinde ve, veya, yahut, ya … ya bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz:

• Valizine elbiselerini ve tüm güzel anılarını koyarak yola çıktı.
• Onun yanına cuma yahut cumartesi gideceğim.

UYARI: Tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz:

• Ya bu deveyi güdeceksin ya bu diyardan gideceksin.
• Hem param cebimde dursun hem karnım doysun. Yok öyle bir dünya.

UYARI: Cümlede pekiştirme ve bağlama görevinde kullanılan da / de bağlacından sonra virgül konmaz:

Yaptıklarımızdan ben de sorumluyum.

Sen de bir şeyler söylesene.

UYARI:  -ınca / -ince anlamıyla zarf-fiil görevinde kulla­nılan mı / mi ekinden sonra virgül konmaz:

• Ağaçlar çiçek açtı mı buralara bahar geldi demektir.

UYARI: Şart ekinden sonra virgül konmaz:

• Tüm bu söyledikleri yapmazsan artık onu bir daha göremezsin.
• Havalar bir ısınsa ilk yapacağım şey bu.

Noktalı Virgül ( ; )

1. cümle içinde birbirinden virgül İle ayrılmış farklı türde örnek öbeklerinin arasına konur.

Annem çarşıdan domates, patlıcan, patates; elma, erik ve şeftali almış.Annem çarşıdan domates, patlıcan, patates; elma, erik ve şeftali almış.

• Türkiye, Almanya, Fransa, Suriye; Ankara, Berlin, Paris, Şam

2. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayır­mak için konur: 
yanına aldığı yiyecekleri çıkardı; kardeşine, arkadaşına eşit bir şekilde paylaştırdı.

hayata kızanlar, hayattan umudunu kesenler başarıya ulaşamaz; mutlu olamazlar.

3. Aralarında, bulunan ikiden fazla aynı türden sözcükler bulunan cümlelerde özneyi ayırmak için kullanılır.

Okulumuza yeni kayıt yaptıran öğrenciler; davranışlarıyla, zekalarıyla, konuşmalarıyla hemen dikkatimizi çekmişti.

İki Nokta (: )

1.Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur:

Başarıya götüren kriterleri sıralayalım: çalışmak, azim, sabır…

2. Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur:

Türk edebiyatındaki sanat tartışmaların temelinde şu yatmaktadır: sanat toplum için mi olmalıdır, sanat için mi?

Arkadaşımı tanıtayım: Türk edebiyatına araştırmalarıyla destek veren Mehmet Yılmaz.

3. Ses bilgisinde uzun ünlüyü göstermek için kullanılır: 
a:ile, ka:til, usu:le, i:cat.

4. Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur:

Ahmet: Hava kararmadan önce dağı aşıp köye ulaşmalıyız.

Cemil: Hava kararmak üzere daha yaşamayız. Geceyi geçirmek için korunaklı bir yer bulalım.

Hava kararmak üzere daha yaşamayız. Geceyi geçirmek için korunaklı bir yer bulalım.

5. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:

– Müzenin kapanmasına ne kadar var?

Görevli gözlüklerin üstünden bakar:

– 10 dakika var, çok geç kaldınız isterseniz yarın gelin.

6. Genel ağ adreslerinde kullanılır: http://dersedebiyat.com

7. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır:

45:9=5

Üç Nokta ( … )

1. Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur:

Göksularının üzerinde dans eden ay ışığı…

2. Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak is­tenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur: 

Kılavuzu karga olanın burnu b…tan çıkmaz.

3. Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümle­rin yerine konur:

… Kaçarcasına koşarken neden sonra Süleyman’ın aramızda olmadığını fark ettik…

4. Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur:

Artık yolun sonu…

5. Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur:

Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanıdılar:

—      Koca Ali… Koca Ali, be!.. (Ömer Seyfettin)

UYARI: Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir:

kimse yok mu orada?.. Lütfen yardım et!..

6. Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevap­larda kullanılır:

— Kim gelmiş?

— Yolmaz

— Hangi Yılmaz?

— …

Soru İşareti ( ? )

1. Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur:

Bu söylediklerini iyice düşündün mü?

Arabadakilerin hepsini indirdiniz mi?

2. Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur:

Yaşlı görevli başını kaldırdı:

• – Yaşınız?

3. Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır: Yunus Emre ( ?-1320)

Tüm kitabı iki saatte (?) bitirmiş.

UYARI: mı / mi ekini alan yan cümle temel cümlenin zarf tümleci olduğunda cümlenin sonuna soru işareti konmaz: 

• Bahar geldi mi buralar bir başka güzel olur.
• Bir de cebinde parası oldu mu deme keyfine.

UYARI: Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur:

Hasan gerçekten isteyerek mi konuşuyordu, ya da birini mi koruyordu?

Hasan gerçekten isteyerek mi konuşuyordu, ya da birini mi koruyordu?

Ünlem İşareti ( ! )

1. Sevinç, korku, şaşma, acı gibi duyguları anlatan cümle veya ibarele­rin sonuna konur: 

Adam balkondan atlayacak!

Eyvah! Ne yer, ne yar kaldı. 

Aşk olsun! Bunu benden nasıl beklersin?

2. Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:

Arkadaşları! Beni dinler misiniz?

Sayın bakanım, sayın müdürüm, değerli misafirler hepiniz hoşgeldiniz!

Sayın bakanım, sayın müdürüm, değerli misafirler hepiniz hoşgeldiniz!

UYARI: Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabi­leceği gibi cümlenin sonuna da konabilir:

Arkadaş, bu yaptığın ne dostluğa ne insanlığa sığar!

Dostum! Seni unutur muyum hiç.

3. Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır:

Bıraksalar adamı tek başına dövecekmiş (!) ama neyseki bırakmamışlar (!)

Kısa Çizgi ( – )

1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur:

Uçsuz bucaksız bu ovada yol alırken çocuk-

luğu birden gözümde canlandı.

2. Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur, bitişik yazılır:

yıllar sonra İstanbul’a -dört yılına geçirdiği şehre- yeniden gitmek heyecanlandırıyordu Hatice’yi

3. Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır:

 göz-lük, sev-gi, dost-luk

4. Fiil kök ve gövdelerini göstermek için mastar eki yerine kullanılır: 

sev-, gör-

5. İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin başına ve sonuna konur: 

-ak, -den, -ış, -lık; -ımsa-; -la-; -tır- vb.

6. Heceleri göstermek için kullanılır: 

ki-tap-çı-dan, güneş-li vb.

7. Arasında, ve, ile, ila, …-den …-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır: 

Ankara-İstanbul arası ne kadardır?

Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi

UYARI: Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz: 

Üç dört kişi seni sordu.

on on beş yıl oldu bu olay olalı.

8. Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır: 

10-5=5

9. Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır: 

-2 °C

-15

Uzun Çizgi (—)

1. Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır.

UYARI: Konuşmalar tırnak içinde verildiğinde uzun çizgi kul­lanılmaz.

“Kimin kimsen yok mu senin?” dedim.

“Yok” dedi.

Eğik Çizgi ( / )

1. Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur: 

Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak / O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak / O benimdir, o benim milletimindir ancak. (Mehmet Akif Ersoy)

2. Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur: 

İsmet Paşa Mahallesi, 3947 Sokak 5/12 Güneşli / İstanbul

3. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: 

21/12/1947

4. Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır: 

-a /-e, -an /-en, -lık /-lik, -madan /-meden vb.

5. Fizik, matematik vb. alanlarda birimler arası orantıları gösterirken eğik çizgi araya boşluk konulmadan kullanılır: g/sn (gram/saniye)

6. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır: 70/2=35

Ters Eğik Çizgi ( \ )

1. Bilişim uygulamalarında art arda gelen dizinleri birbirinden ayırt etmek için kullanılır: 

C:\Belgelerim\Türk İşaret Dili\Kitapçık.indd

Tırnak İşareti ( “ ” )

1. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tır­nak içine alınır: 

UYARI: Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır, devam eden cümle küçük harfle devam eder:

“İzmir üzerine dünyada bir şehir daha yoktur!” diyorlar.

2. Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır:

Yeni bir “barış taarruzu” başladı.

3. Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır:

       Bugün öğrenciler “Kendi Gök Kubbemiz” adlı şiiri incelediler.

      “Yazım Kuralları” bölümünde bazı uyarılara yer verilmiştir.

UYARI: Cümle içerisinde özel olarak belirtilmek istenen sözler, kitap ve dergi adları ve başlıkları tırnak içine alınmaksızın eğik yazıyla dizilerek de gösterilebilir:

• Höyük sözü Anadolu’da tepe olarak geçer.
• Cahit Sıtkı’nın Şairin Ölümü şiirini Yahya Kemal çok sevmişti. (Ahmet Hamdi Tanpınar)

UYARI: Tırnak içine alınan sözlerden sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kulla­nılmaz: Elif Şafak’ın “Bit Palas”ını okudunuz mu?

4. Bilimsel çalışmalarda künye verilirken makale adları tırnak içinde yazılır.

Tek Tırnak İşareti ( ‘ ’ )

Tırnak içinde verilen cümlenin içinde yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü, ibareyi belirtmek için kullanılır:

       Edebiyat öğretmeni “Şiirler içinde ‘Han Duvarları’ gibisi var mı?” dedi ve Faruk Nafiz’in bu güzel şiirini okumaya başladı.

      “Atatürk henüz ‘Gazi Mustafa Kemal Paşa’ idi. Benden ona dair bir kitap için ön söz istemişlerdi.” (Falih Rıfkı Atay)

Denden İşareti (“)

Bir yazıdaki maddelerin sıralanmasında veya bir çizelgede alt alta gelen aynı sözlerin, söz gruplarının ve sayıların tekrar yazılmasını önlemek için kullanılır:

a. Tanzimat Dönemi

b. Servet-i Fünun   “

c. Milli Edebiyat     “

ç. Cumhuriyet     “

Yay Ayraç ( )

1. Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin dışında kalan ek bilgiler için kullanılır. Yay ayraç içinde bulunan ve yargı bildiren anlatımların sonuna uygun noktalama işareti konur:

Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz. (Nurullah Ataç)

2. Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır:

Yunus Emre’nin (1240?-1320)…

İmek fiilinin (ek fiil) geniş zamanı şahıs ekleriyle çekilir.

3. Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıkla­mak ve göstermek için kullanılır:

İhtiyar – (Yavaş yavaş Kaymakam’a yaklaşır.) Ne oluyor beyefendi? Allah rızası için bana da anlatın… (Reşat Nuri Güntekin)

4. Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır:

Cihanın tarihi, vatanı uğrunda senin kadar uğraşan, kanını döken bir millet daha gösteremez. Senin kadar kimse kendi vatanına sahip ol­maya hak kazanmamıştır. Bu vatan ya senindir ya kimsenin. (Ahmet Hikmet Müftüoğlu)

Eşin var, aşiyanın var, baharın var ki beklerdin

      Kıyametler koparmak neydi ey bülbül, nedir derdin? (Mehmet Akif Ersoy)

Bir isim kökü, gerektiğinde çeşitli eklerle fiil kökü durumuna getirilebilir (Zülfikar 1991: 45).

5. Alıntılarda, alınmayan kelime veya bölümle­rin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir.

6. Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır: Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.

7. Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını gös­termek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır: 1496 (?) yılında doğan Fuzuli…

8. Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden sonra kapama ayracı konur:

 I)             1)                   A)           a)

 II)           2)                    B)           b)

Köşeli Ayraç ( [ ] )

1. Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçtan önce köşeli ayraç kullanılır: 

2. Metin aktarmalarında, çevirilerde, alıntılarda çalışmayı yapanın eklediği sözler için kullanılır: 

3. Kaynak olarak verilen kitap veya makalelerin künyelerine ilişkin bazı ayrıntıları göstermek için kullanılır: 

Kesme İşareti ( ’ )

1. Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır: 

• Kurtuluş Savaşı’nı,
•  Isparta’mızın
• Atatürk’e,
• TanzimatDönemi’nde

2. Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce kesme işareti kullanılır: 

Boğaz’dan geçen gemileri seyrettik uzun uzun.

 3. Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti kullanılır: 

Bu Kanun’a göre…

Yukarıda bahsedilen Yönetmelik’in…

4. Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan önce kullanılır: Yunus Emre’nin (1240?-1320), Yakup Kadri’nin (Karaosmanoğlu) vb.

 Uyarı: Ek getirildiğinde Avrupa Birliği kesme işareti ile kullanılır: Avrupa Birliği’ne üye ülkeler…

 UYARI: Sonunda 3. teklik kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti konmaz: 

Eğirdir Gölümüzün güzelliği,

UYARI: Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz: 

Türkiye Büyük Millet Meclisine,

Türk Dil Kurumundan,

UYARI: Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlüğe vb. biçimlerde yazılır.

UYARI: Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz: 

Türklerin,

Türkçede,

UYARI: Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrıl­maz.

5. Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur: 

Ahmet Bey’e,

Miray Hanım’dan,

6. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur: 

TBMM’nin,

TDK’nin,

7. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur: 

7’inci madde,

5’inci kat

8. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur: 

10 Nisan’da toplantı yapılacak.

5 Ekim Salı’dan