Mesnevilerin Özellikleri:
- Mesneviler iki mısradan oluşan beyitlerle yazılır.
- Aruzun kısa kalıplarıyla yazılır.
- Her beyit kendi arasında kafiyelidir. (aa / bb / cc …)
- Mesnevilerde beyit sayısı sınırsızdır. Öyle ki Mevlana’nın mesnevisi yaklaşık 26.000 beyitten oluşmaktadır.
- Eskiden hikaye ve romanın yerini alan mesneviler, olay ağırlıklı şiirlerden oluşur.
- Türk edebiyatındaki ilk mesnevi Yusuf Has Hacip’in yazmış olduğu “Kutatgu Bilig”tir.
- 5 mesnevi yazan şaire “Hamse” sahibi denir.
Edebiyatımızda Hamse Sahibi Tanınmış Yazarları:
Ali Şir Nevai, Genceli Nizami, Lami Çelebi, Taşlıcalı Yahya, Nergisi, Nevizade Atai
Mesnevinin Bölümleri: Her mesnevide bütün bölümler aynen olmasa da mesnevilerin bölümleri genel olarak şu şekildedir. Bazı şairler bazı bölümlere yer vermemiştir.
Dibâce: mesnevinin giriş bölümüdür. Ön söz diyebiliriz, düz yazı şeklinde de yazıldığı olur.
Tevhid: Allah’ın birliği ve bütünlüğünün anlatıldığı bölümdür
Münacaat: Allah’a yalvarış ve yakarışlarda bulunulan bölümdür
Naat: Peygamberimiz Hz. Muhammed’in övüldüğü bölümdür.
Miraciye: Miraç olayı anlatıldığı bölümdür.
Medh-i Çihar-yâr-i Güzîn: Genellikle dört halife övülür. Dört halife dışında devrin büyükleri de övülebilir.
Medhiye: Mesnevinin sunulacağı kişinin övüldüğü bölümdür.
Sebeb-i Telif: Mesnevinin yazılış nedeni belirtildiği bölümdür.
Âğâz-ı Dâstan: Mesnevinin asıl konusunun bulunduğu bölümdür.
Hatime: Mesnevinin bittiğini belirten bölümdür.
Edebiyatımızda yazılmış ünlü mesneviler:
- Fuzuli – Leyla ile Mecnun
- Şeyhi – Harname, Hüsrev ü Şirin
- Ahmedi – İskendername, Yusuf ü Züleyha
- Süleyman Çelebi – Vesiletün Necat (Mevlid)
- Nabi – Hayriye. Hayrabat
- Şeyh Galip – Hüsn ü Aşk