MESNEVİ
İran edebiyatından bize geçmiş olan bir nazım şeklidir. Türk şairler de mesneviyi çok sevmiş en az İran mesnevileri kadar ünlü mesneviler kaleme almışlardır. Divan edebiyatında olay ağırlıklı yazıların anlatıldığı bir nazım şeklidir. Bu yüzden beyit sayısı sınırsızdır.
Mesnevilerin Özellikleri:
- Mesneviler iki mısradan oluşan beyitlerle yazılır.
- Aruzun kısa kalıplarıyla yazılır.
- Her beyit kendi arasında kafiyelidir. (aa / bb / cc …)
- Mesnevilerde beyit sayısı sınırsızdır. Öyle ki Mevlana’nın mesnevisi yaklaşık 26.000 beyitten oluşmaktadır.
- Eskiden hikaye ve romanın yerini alan mesneviler, olay ağırlıklı şiirlerden oluşur.
- Türk edebiyatındaki ilk mesnevi Yusuf Has Hacip’in yazmış olduğu “Kutatgu Bilig”tir.
- 5 mesnevi yazan şaire “Hamse” sahibi denir.
Edebiyatımızda Hamse Sahibi Tanınmış Yazarları:
Ali Şir Nevai, Genceli Nizami, Lami Çelebi, Taşlıcalı Yahya, Nergisi, Nevizade Atai
Mesnevinin Bölümleri: Her mesnevide bütün bölümler aynen olmasa da mesnevilerin bölümleri genel olarak şu şekildedir. Bazı şairler bazı bölümlere yer vermemiştir.
Dibâce: mesnevinin giriş bölümüdür. Ön söz diyebiliriz, düz yazı şeklinde de yazıldığı olur.
Tevhid: Allah’ın birliği ve bütünlüğünün anlatıldığı bölümdür
Münacaat: Allah’a yalvarış ve yakarışlarda bulunulan bölümdür
Naat: Peygamberimiz Hz. Muhammed’in övüldüğü bölümdür.
Miraciye: Miraç olayı anlatıldığı bölümdür.
Medh-i Çihar-yâr-i Güzîn: Genellikle dört halife övülür. Dört halife dışında devrin büyükleri de övülebilir.
Medhiye: Mesnevinin sunulacağı kişinin övüldüğü bölümdür.
Sebeb-i Telif: Mesnevinin yazılış nedeni belirtildiği bölümdür.
Âğâz-ı Dâstan: Mesnevinin asıl konusunun bulunduğu bölümdür.
Hatime: Mesnevinin bittiğini belirten bölümdür.
Edebiyatımızda yazılmış ünlü mesneviler:
- Fuzuli – Leyla ile Mecnun
- Şeyhi – Harname, Hüsrev ü Şirin
- Ahmedi – İskendername, Yusuf ü Züleyha
- Süleyman Çelebi – Vesiletün Necat (Mevlid)
- Nabi – Hayriye. Hayrabat
- Şeyh Galip – Hüsn ü Aşk
