MANİ

Anonim Halk Edebiyatının en küçük nazım şeklidir. Tek dörtlükten oluşan maniler

Mâniye ülkemizin kimi yörelerinde atma-koşma, deyiş, ficek, hoyrat, karşı-beri mâna, me’âni gibi isimler verilir.

Türk toplulukları arasında ise mâniye: şın, aşule,  bayatı, çinig, çink, hoyrat, kayım, öleng, yörtlig, törtlig, koşuk, mahnı, mane,  tahpak,  ülenek gibi adlar verilmektedir.

Özellikleri:

• Maniler dört mısradan oluşsa da daha fazla mısradan oluşan maniler de vardır.
• Maniler aaxa şeklinde kafiyelenir.
• Mesela beş mısralı mânilerin kafiye düzeni axaxa şeklindedir.
• Altı ve altıdan daha fazla mısralı mânilerin kafiye düzeni de aa xa xa xa xa… şeklinde
  olur.
• Manilerde ilk iki mısra doldurma mısra olur. konuyla alakalı, alakasız olabilir. Asıl anlatılmak istenen son iki mısrada söylenir.
• Maniler yaygın olarak 7’li hece ölçüsüyle söylenir. Bunların yanında farklı hece ölçüleri ile söylenen maniler vardır.
• Manilerde konu sınırlaması yoktur. Her konuda mani söylenebilir.
• Maniler özel bir ezgiyle söylenir.

Mâniler yapı bakımından kimi farklılıklar gösterirler. Birinci mısralarındaki hece sayısının eksik olması, mısra sayısı ve kafiyelerinin cinaslı olmasına göre değişik isimler alırlar.

Mâni Çeşitleri:

Düz (Tam) Mâni: Yedili hece ölçüsüyle yazılan ve dört mısradan oluşan manilere denir. aaxa şeklinde kafiyelenir. En çok karşılaşılan mâni şeklidir.

Mendil aldım on beşe

Onu serdim güneşe

Gitti yârim gelmedi

Beni aldı telaşe

 

 

Kayalar yarılmasın

Yar bana darılmasın

Yar bana darılıp da

Ellere sarılması

 

Cinaslı (Kesik) Mâni:  4 veya 5 mısradan oluşabilir. İlk mısrası yedi heceden az olur. Kesik mâni olarak adlandırılır. Mısralar arasında cinas sanatı yapıldığı için cinaslı mâni de denir.

Böyle bağlar

Yâr başın böyle bağlar

Gül açmaz bülbül ötmez

Yıkılsın böyle bağlar

 

Karaca

Aldım aşkın tüfeğin

Vurdum bir kaç karaca

Dünyada bir yâr sevdim

Kaşı gözü karaca

 

Artık (Yedekli) Mâni: Dört mısradan oluşan bir maninin sonuna aynı konu ve uyak düzeniyle mısralar ekleme yapılarak oluşturulan manilerdir.

Ağlarım çağlar gibi

Derdim var dağlar gibi

Ciğerden yaralıyım

Gülerim sağlar gibi

Her gelen bir gül ister

Sahipsiz bağlar gibi

 

Karşılıklı (Deyiş) Mâni: İki kişinin karşılıklı olarak söyledikleri manilere denir.

Adilem sen naçarsın İnci mercan saçarsın Dünya deniz olanda Gönlüm nere kaçarsınAğam derim naçarım İnci mercan saçarım Dünya deniz olunca Ben kuş olup kaçarım

Adilem sen naçarsın La’l ü gevher saçarsın Ben bir şahin olunca Yavrum nere kaçarsınAğam derim naçarım La’l ü gevher saçarım Sen bir şahin olunca Ben yerlere kaçarım

Adilem sen naçarsın La’lü gevher saçarsın Ben azrail olunca Kuzum nere kaçarsınAğam derim naçarım La’l ü gevher saçarım Sen azrail olunca Ben cennete kaçarım

– Altınım alma beni, Dillere salma beni, Götür sarrafa göster, Kalp isem alma beni.

– Altınsın aldım seni, Dillere saldım seni, Sarraf seni neylesin, Beğendim aldım seni.

 

 

Mani Örnekleri: