TİYATRO

Türk toplumunda bugünkü modern anlamdaki tiyatrolar Tanzimat Döneminde edebiyatımıza girmeye başlamıştır. Bu döneme kadar çeşitli şekilde tiyatrolar görülmektedir.

Türk edebiyatımızdaki tiyatroyu “Geleneksel Türk Tiyatrosu” ve “Modern Tiyatro” olmak üzere iki bölümde incelemekteyiz.

GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU

Türk toplumunda tiyatronun ne zaman başladığına dair kesin bilgiler bulunmamaktadır. Ancak ozanların; “yuğ, sığır, şölen” adı verilen dinsel törenlerdeki gösterileri Türk tiyatrosunun temeli sayılmaktadır. Türk edebiyatında tiyatro ihtiyacı asırlarca ‘ortaoyunu, karagöz, meddah ve köy seyirlik oyunu” gelenekleriyle karşılanmıştır.

Geleneksel Türk tiyatrosu, çağlar boyunca sürüp gelen ve Türk kültürünün ürünü olan tiyatro türleridir. Şarkı, dans, söz oyunları ve taklit geleneksel Türk tiyatrosunun öğeleridir. Doğaçlamaya dayanan bu tiyatronun temel öğesi güldürüdür. Oyun kişilikleri tip düzeyindedir, karakter boyutuna ulaşmaz. Bu tiyatro, kurumsal bir nitelik taşımaz. Bayram, düğün, sünnet gibi özel günlerde sergilenir.

Türk kültüründeki temaşa sanatını “Geleneksel Türk Tiyatrosu” olarak adlandırmaktayız. Başlıca türleri şunlardır:

1.Karagöz (Detaylı Bilgi)

2.Orta Oyunu (Detaylı Bilgi)

3.Meddah (Detaylı Bilgi)

4.Köy Seyirlik Oyunu (Detaylı Bilgi)

2. Modern Türk Tiyatrosu:

Türk edebiyatında ilk tiyatro eseri örneği Tanzimat Döneminde Batı etkisiyle verilmiştir. İlk tiyatro eseri, Şinasi’nin “Şair Evlenmesi” adlı oyunudur.

Modern tiyatro eserler konularına göre üçe ayrılır:

Trajedi
Komedi
Dram

TRAJEDİ

İlk tiyatro türünün adıdır. Klasik dönem trajedisinin özellikleri şunlardır:

Manzum olarak yazılır.
Konularını mitoloji ve tarihten alır.
Oyun kahramanları soylu kişilerden seçilir.
Trajediler erdem ve ahlâk temeli üzerine kurulur.
Vurma, yaralama, öldürme olayları sahnede gösterilmez; konuşmalarla duyurulur.
Sade, açık, anlaşılır bir dil kullanılır. Halk diline yer verilmez.
Üç birlik kuralı (Konunun bir günle, bir mekânla ve tek bir olayla sınırlandırılması ) uygulanır.

KOMEDİ

İnsanların ve olayların gülünç yanlarını göstermek için yazılan tiyatro türüdür. Klasik komedyanın özellikleri şunlardır:

Kişilerde ya da toplumda görülen aksaklıklar, gülünç taraflar sergilenerek seyirciyi hem güldürmeyi hem de düşündürmeyi amaçlar.
Kişiler toplumun her kesiminden olabilir.
Her türlü olay sahnede canlandırılır.
Konuşma dili kullanılır.
Nazım ve nesir olabilir.
Üç birlik kuralına uyulur.
Yalnız güldürme amacı güden komedilere vodvil (entrika komedisi), abartılı hareketlerle sivri esprilerle güldürmeyi amaçlayan komedilere fars (kaba güldürü), gerçekte güldürücü olmayan bir olayı gülünçleştirerek işleyen komedilere parodi, yergiye dayanan komedilere satir, bir kişinin karakterini ortaya koymak için yazılan komedilere karakter komedisi denir.

DRAM

Dramlarda, trajedilerde işlenen acıklı olaylarla komedi oyunlarında işlenen güldürü unsurları bir arada işlenir.

Bu türün özellikleri şunlardır:

Hem acıklı hem de güldürücü olaylar, hayatta olduğu gibi bir arada bulunur.
Olaylar tarihten ve günlük olaylardan alınır.
Kişiler toplumun her kesiminden olabilir.
Üç birlik kuralına uyulmaz.
Nazım ya da nesir şeklinde olabilir.
Kahramanlar ait oldukları çevrenin diliyle konuşurlar.
Perde sayısı sınırlı değildir.