SES OLAYLARI UYGULAMA CEVAPLARI

A. Aşağıdaki dizelerde bulunan sözcüklerden büyük ünlü uyumuna uymayanların sayısını parantez ( )içine yazınız.

1.           Gurbette döner insan kimsesiz bir öksüze (2)

2.           Yazlar çekilmez oldu, dönüyor güze (1)

3.           Çekilmiyor ayrılık, bu hasret artık yeter (2)

4.           Rabbim garip kuluna birazcık kuvvet ver (3)

5.           Ömür gelip geçiyor, kenardan ansızın (2)

6.           Eksilmiyor, artıyor her an yürekte sızın (1)

B. Aşağıdaki cümlelerde büyük ünlü uyumuna uyma­yan eklerin bulunduğu sözcükleri belirleyiniz.

1.           Akşamleyin hep birlikte yemek yiyelim. (akşam-leyin)

2.           Sen uzaklaşırken Hasan geliyordu buraya. (uzaklaşır-ken)

3.           Sabahki gezi yağmurla son bulmuş. (sabah-ki)

4.           Mavimtırak elbisesiyle göz kamaştırıyordu. (mavi-mtırak)

5.           Dindaş insanlarla dolmuştu salon. (din-daş)

6.           Muratgil akşamki toplantıya gelmiyor. (Murat-gil)

C. Aşağıdaki sözcüklerden küçük ünlü uyumuna uy­mayanları işaretleyiniz.

( ) ufaklık                    () kurumsal

() tiyatro                   () düzeltip

() utanmayıp              () istasyon

() evlenmiş                (X) pamuklu

() gösterişsiz             () evlatlık

(X) çabucak                  () ameliyat

(X) ütopya                     () üniversite

(X) erguvan                  ( ) keşif

() huzurluca               () tarihsel

() asılsız                     (X) gösteriyor

(X) kavuştuk                 () isteksiz

() ufalmış                   () ümitli

Ç.     Aşağıda verilen sözcüklerde görülen ses olaylarını karşılarındaki boşluklara yazınız.

çocukça …..ÜNSÜZ BENZEŞMESİ…

sevdiği…. :….ÜNSÜZ YUMUŞAMASI..………..

rengi………………..ÜNSÜZ YUMUŞAMASI.……………..

hoşça………ÜNSÜZ BENZEŞMESİ……….

gönlü…………..ÜNLÜ DARALMASI…………

tembel………...N-M DEĞİŞMESİ……………

kaybolmuş….ÜNLÜ DÜŞMESİ, ÜNSÜZ YUMUŞAMASI……………..

alçacık……ÜNSÜZ DÜŞMESİ..………….

hissetmek……....ÜNSÜZ TÜREMESİ..……….

zihni………..ÜNLÜ DÜŞMESİ.……………..

konuştuğu..ÜNSÜZ BENZEŞMESİ.…… ,….ÜNSÜZ YUMUŞAMASI……….

çevre…………..ÜNLÜ DÜŞMESİ.…….

çalışkan……..ÜNSÜZ BENZEŞMESİ (SERTLEŞMESİ)..………

ayrılmak……ÜNLÜ DÜŞMESİ……….

küçüldü……...ÜNSÜZ DÜŞMESİ.………………

gencecik……..ÜNLÜ TÜREMESİ..……

biricik………..ÜNLÜ TÜREMESİ

istemiyor……..ÜNLÜ DARALMASI………

D. Aşağıdaki sözcüklerde meydana gelen ses olaylarını karşılarındaki boşluklara yazınız.

azıcık……...ÜNLÜ TÜREMESİ..……..

düpedüz……....ÜNLÜ TÜREMESİ..………

sıcacık……...ÜNSÜZ DÜŞMESİ..……………

sararmak…..ÜNLÜ DÜŞMESİ.…………….

oynadı……...ÜNLÜ DÜŞMESİ.……

yalnız……....ÜNLÜ DÜŞMESİ..….

nasıl………..ÜNLÜ DÜŞMESİ

koklamış…...ÜNLÜ DÜŞMESİ….

ufacık…….ÜNSÜZ DÜŞMESİ.….

ayrıntı………..ÜNLÜ DÜŞMESİ.………

E. Aşağıdaki cümlelerde ünsüz yumuşaması kuralına uymayan sözcükleri belirleyiniz.

1.           Hakikate giden yol ilimdir. (hakikat)

2.           Sanatı yücelten sanatçıdır ancak. (sanat)

3.           Süpürgenin sapı kırılmış. (sap)

4.           Milletimizin birlik olması gerek. (millet)

5.   Saçının her bir telini örmüştü. (saç)

6   Atına binip hızla uzaklaştı. (at)

F. Aşağıdaki sözcüklere, verilen ekler getirildikten sonra, meydana gelen ses olaylarını karşılarındaki boşluklara yazınız.

ömür              – üm            ömrüm           ünlü düşmesi

his                  – i                            ( ünsüz türemesi  )

başla-             -yor             (ünlü daralması)

çabuk             – cak           (ünsüz düşmesi)

açık            – ca                    (ünsüz benzeşmesi)

küçük            -cük                  (ünsüz düşmesi)

sıyır-                – il                   (ünlü düşmesi)

seç                 – gin                   (ünsüz benzeşmesi)

de                   -yor              (ünlü daralması)

dolap             -1                     (ünsüz yumuşaması)

ağız                 – in                (ünlü düşmesi)

dert                -i                  (ünsüz yumuşaması)

sert                 – ce                (ünsüz benzeşmesi)

ye                   -ip                  (ünlü daralması)

dar                 -cık               (ünlü türemesi)

G. Aşağıdaki dizelerde bulunan kaynaştırma harflerini belirleyip sayısını parantez () içine yazınız.

1.           Vatan evladına Türkçeyi öğretmiştik (evladı-n-a, Türkçe-y-i)

2.           Onda toplanır güzelliğin parıltısı  (o-n-da, parıltı-s-ı )

3.           Dolunayın gölgesini kıskanırdı gökyüzü  (gölge-s-i-n-i )

4.           Şarabın rengine düşen sızıyı duyardım ( rengi-n-e, sızı-y-ı )

5.           Bir kuşun ayağına değdi suyun rengi (ayağı-n-a )

Ğ. Aşağıda verilen bileşik sözcüklerde görülen ses olaylarını karşılarındaki boşluklara yazınız.

pazartesi       (ünlü düşmesi)     assubay            (ünsüz düşmesi)

kahrolmuş    (ünlü düşmesi)     zannetmek       (ünsüz türemesi)

reddedip       (ünsüz türemesi)     kaybolmak     (ünlü düşmesi)

niçin        (ünlü düşmesi)       şükretmek                  (ünlü düşmesi)

halloldu   (ünsüz türemesi)        üsteğmen            (ünsüz düşmesi)

H.     Aşağıdaki sözcükleri, verilen eklerle birleştiriniz, sözcüklerde görülen ses olaylarını karşılarındaki boşluklara yazınız.

Ayşe        – in                     (kaynaştırma)

senet      – i                (yumuşama)

sokak      – da            (benzeşme)

vakıf        -ı                 (ünlü düşmesi)

kavur      – ul              (ünlü düşmesi)

ret             -i               (ünsüz türemesi)

altı             -ar               (kaynaştırma)

çok            – u                (ünsüz yumuşaması)

yumurta   – la            (ünlü düşmesi)

yaşa       -yor           (ünlü daralması)

de             -erek         (ünlü daralması, kaynaştırma)

dolan      – baç           (n-m değişmesi)

yolcu        – um           .(kaynaştırma)

kapak      – cık        (ünsüz benzeşmesi)

I. Aşağıdaki dizelerde görülen ses olaylarını bularak parantez içine sırasıyla yazınız.

1.   Varlığım ki duadır senin için edilen

(……..varlığım: yumuşama, edilen: yumuşama……. )

2.   Yurdumda hafifçe gülümsüyor martılar

(……..yurdumda: yumuşama, hafifçe: benzeşme, gülümsüyor: ünlü daralması……. )

3.   Gece yolculuğunun izni ile parlıyor ay

(……yolculuğunun: yumuşama, kaynaştırma parlıyor: ünlü daralması…… )

4.   Sümbül kokan bahçenin sızlıyor yüreği

(……sümbül: n-m değişimi, bahçenin: kaynaştırma, sızlıyor: ünlü daralması, yüreği: yumuşama… )

5.   Benziyor ömrüm ürkek bir serçeye (benziyor: ünlü daralması, ömrüm: ünlü düşmesi)

İ.       İnanmıyorum sana demiştin

İnanmak sevdayı bilmekle başlar

Yeni bir bahar olmak bulutların kalbinde

Sonra coşkuyla sarılmak yeryüzüne

İnadına bulup karanlığın rengini

Bir yangının gözlerinde acıya

Gülmekle başlar

Bu dizelerle ilgili olarak aşağıda verilen yargılar­dan doğru olanlarını işaretleyiniz.

1.           Büyük ünlü uyumuna uymayan beş sözcük vardır. X

2.           Küçük ünlü uyumuna uymayan iki sözcük vardır. (Büyük ünlü uyumuna uymayan diğer sözcükleri saymazsak “inanmıyorum ve yeryüzü” sözcükleri)

3.           Bir yerde ulama yapılabilir. X

4.           Ünsüz sertleşmesi görülen iki sözcük vardır. X (demiştin, coşkuyla)

5.           Ünsüz yumuşaması görülen üç sözcük vardır.

6.           Kaynaştırma ünsüzü “n”, dört yerde kullanılmıştır. X (kalbinde, yeryüzünü, inadına, rengini)

7.           Ünlü daralmasına birden fazla örnek vardır.

J. Aşağıdaki ekleri karşılarında verilen sözcüklere getiriniz, sözcüklerde görülen ses olaylarını karşı­larındaki boşluğa yazınız.

su            – unuz     (kaynaştırma)

fikir          – im       (ünlü düşmesi)

silah        -dan      (ünsüz benzeşmesi)

liste          – e          (kaynaştırma)

anlama    – yor   ( ünlü daralması)

devir        – e         (ünlü düşmesi)

sahaf       – da      (ünsüz benzeşmesi)

dört         – ü      (ünsüz yumuşaması)

yasak      – in         (ünsüz yumuşaması)

tara         – yor          (ünlü daralması)

kavur       – uk              (ünlü düşmesi)

K. Aşağıdaki dizelerde ses olayı görülen sözcükleri bulunuz ve görülen ses olaylarını parantez içine sı­rasıyla yazınız.

1.   Artık yetişti sevgili gül naz ile kahrın

(…..benzeşme, ünlü düşmesi…. )

2.   Zulmün ile gönlüm viraneye döndü

(……………ünlü düşmesi, ünlü düşmesi )

3.   Uykusuz gözleri hisseden sendin

(…..uyku: ünlü düşmesi, ünsüz türemesi……….. )

4.   Mehtabın nazıyla ağlıyor gözlerim

(…….ünsüz yumuşaması, ünlü daralması……….. )

5.             Denizleri tutuşturur pembe ellerin

(ünsüz benzeşmesi, n-m değişmesi)